بیماری سرخچه

تهیه:ناصر خلجی

سرخچه یکی از علل شایع بیماری های حاد تبدار و بثوری می باشد . بیماری دارای چندین عارضه می باشد .

عفونت سرخچه در حاملگی می تواند منجر به سقط مرده زایی یا نوزاد مبتلا به عفونت سرخچه مادرزادی گردد.

ویروس سرخچه از ویروس های RNA دار و نسبت به حلالهای چربی حساس است و در گروه توگا ویروسها قرار دارد . ویروس سرخچه توسط گروه کثیری از عوامل شیمیایی ، PH کمتر از 8/6 یا بیش از 1/8 و تحت اثر اشعه ماوراء بنفش غیر فعال می گردد . در حرارت اطاق تا 37 درجه سانتی گراد ویروس ناپایدار است و بهترین درجه حرارت جهت نگهداری آن 60 درجه سانتی گراد زیر صفر است انسان تنها میزبان طبیعی ویروس سرخچه است انتقال عامل بیماری از طریق ترشحات دستگاه  تنفس شخص مبتلا صورت می گیرد و در اکثر موارد ناشی ازتماس طولانی و نزدیک با بیمار است . سرخچه بیشتر از همه در کودکان دیده می شود اما سن ابتلا به آن بعد از زمان معمول برای ابتلا به سرخک است. اگر چه واگیر بودن سرخچه کمتر از سرخک و بسیاری از بیماری های دیگر کودکی است ولی با بروز اپیدمی در سربازخانه ها و یا موسسات شبانه روزی کلیه افراد حساس به بیماری مبتلا خواهند شد در سرخچه اکتسابی زمان سرایت پذیری بیماری کوتاه است و از یک هفته قبل از بروز بثورات تا 5 روز بعد از آن ادامه خواهد داشت .

بیماری که در جریان سرخچه دچار راش نمی شود نیز آلوده کننده است نوزادان مبتلا به سرخچه مادرزادی نیز یک منبع عفونت محسوب می گردند و در حلق ، ادرار ومدفوع بسیاری از این نوزادان ویروس یافت
می شود تماس افراد حساس با چنین نوزادانی موجب ابتلا آنها به سرخچه می گردد .

به طور کلی یک بار ابتلا طبیعی به سرخچه شخص را برای تمام عمر در مقابل بیماری سرخچه محافظت
می کند هر چند که وقوع عفونت مجدد با یا بدون نشانه های بالینی در افراد واکسینه شده و بندرت در آنهایی که قبلاً به بیماری مبتلا شده اند گزارش شده است . بیماری سرخچه مانند بسیاری از بیماریهای ویروسی می تواند در دورة حاد عفونت موجب کاهش پاسخ های ایمنی سلولی میزبان گردد .

نشانه های بالینی

پس از دوره نهفتگی (حدود 18 روز ) نشانه های دوره مقدماتی به صورت بی اشتهایی ضعف – سردرد – کونژونکتیویت – تب خفیف و علائم تنفسی از یک تا 5 روز قبل از بروز بثورات جلدی مشاهده شده و در بالغین معمولاً واضح تر است در بالغین یا اطفال بزرگتر ورم ملتحمه ، بثورات جلدی – چند غده لنفاوی بزرگ و حساس ، افزایش درجه حرارت بین 2/37 تا 8/37 درجه سانتی گراد و ضعف مختصر تظاهرات بالینی بیماری سرخچه هستند چنانچه بثورت جلدی وجود نداشته باشد . تنها معدودی از افراد متوجه بیماری خود
می شوند به ندرت بیماران نیاز به بستری شدن و مراجعه به پزشک می کنند .

بثورات جلدی در مدت یک تا دو روز محو می شوند و بیمار فعالیت طبیعی خود را از سر می گیرد و به این جهت آن را سرخک سه روزه می نامیدند .

بثورات جلدی به صورت ماکول قرمز رنگ و کوچک هستند بثورات جلدی کاملاً مسطح و دایره ای می باشند و با وجود خصوصیات ذکر شده گاهی تشخیص آنها از بثورات سرخکی ، بثورات مربوط به حساسیت دارویی و مخملک دشوار می گردد . بثورات جلدی ابتدا روی صورت و خط رویش مو در پیشانی ، در اطراف دهان و پشت گوش ها ظاهر می شود .

معمولاً بثورات جلدی حدود ته سنجاق و در موارد کمی به ابعاد 3 تا 4 میلی متر می رسد . در انواع شدید بیماری بثورات علاوه بر تنه روی ساعد و ساق پا دیده می شود به ندرت لکه ها به هم متصل گردیده و به صورت اریتم منتشر ( شبیه به مخملک ) ظاهر می شوند . پتشی و پور پورا در نوزادان مبتلا به سرخچه مادرزادی غیرمعمول نیست اما در سرخچه بالغین پیدایش پورپرا نادر است این عارضه ممکن است در جریان بیماری سرخچه و یازمان کوتاهی پس از محو بثورات جلدی و یا اواخر دوره نقاهت پیش آید . در مرحله اول غالباً پوریورا ناشی از اثر ویروس روی پلاکتها یا عروق خونی است ولی در دوره نقاهت علت ایمونوپاتولوژیک دارد . در موارد نادر خونریزی شدید پیدا می شود و منجر به مرگ بیمار می گردد .

بزرگ شدن غدد لنفاوی در سرخچه شایع ترین علامت است و اغلب به تشخیص بیماری کمک می کند بخصوص زمانی که بثورات جلدی غیر مشخص هستند غالباً غدد لنفاوی ناحیه پشت سر و گوش بزرگ
می شوند ولی هر غده لنفاوی گردنی ممکن است گرفتار گردد طحال بزرگ اما در اکثر موارد غیر قابل لمس است حساسیت غدد لنفاوی بزرگ شده در بیماران متفاوت است . تقریباً همیشه تورم غدد لنفاوی
( آدنوپانی ) مقدم بر ظهور بثورات جلدی است .

پرخونی خفیف ملتحمه بخصوص در بالغین شایع است اما به شدت سرخک نیست و بیمارترس از نور ( فتوفوبی ) یا اشک ریزش ندارد . در موارد استثنایی ، پرخونی شدید ملتحمه ( کونژونکتیویت ) و حتی خشکی چشم
( کراتیت ) در سرخچه گزارش شده است .

لوزه ها و کام نرم اغلب قرمز هستند لکه های ماکولوپاپولر یا خونمردگی ( اکیموتیک ) قرمز روشن را در روی کام نرم  Forchheimer spot  نامیده اند . تورم مخاط بینی و سقف دهان و لثه ها در برخی از اپیدمیها گزارش شده است .

سرخچه اغلب یک بیماری خفیف و در مقایسه با سرخک در شروع بیماری معمولاً فاقد آبریزش شدید از بینی است . سرخچه بندرت به صورت یک بیماری شدید ظاهر می شود و گاهی نیز به علت وجود تورم غدد لنفاوی پشت گردن ( آدنوپانی ) ممکن است بیماری با سفتی گردن نیز همراه باشد . گاهی لرز و تب
( 5/38 تا 5/39 درجه سانتی گراد ) همراه با درد عمومی شدید بدن وجود دارد . افراد بالغ بیشتر از کودکان از چنین نشانه هایی رنج می برند .

علائم بیماری معمولاً در مدت یک تا دو روز فروکش
می کنند و به سرعت رو به بهبودی می روند . احتمال عفونت دوباره در سرخچه نسبت به سایر بیماریهای ویروسی بیشتر و حدود 5 تا 8 درصد است .

درمـان

کودکی که مبتلا به سرخچه می شود معمولاً احساس درد آزار دهنده ای ندارد واحتیاج به بستری شدن هم ندارد کودک در ایام بیماری بهتر است در خانه بماند و احتیاج به بستری شدن ندارد خوردن آنتی بیوتیک ضرورت ندارد زیر علت بیماری سرخچه ویروس است و آنتی بیوتیک هیچ اثری روی ویروس ندارد .

واکسن سرخچـه

واکسن سرخچه ای که امروزه در اختیار است واکسنی است که از ویروس سرخچه زنده و ضعیف شده تهیه شده است و واکسن بسیار خوبی است زیرا نه فقط پادتن آن در سرم خون بلکه در ترشحات بینی و حلق افرادی که واکسن می زنند بوجود می آید و اثر آن شبیه موقعی است که آن شخص مبتلا به بیماری سرخچه شده باشد. واکسن سرخچه به صورت جداگانه یا توام با واکسن سرخک و اوریون تهیه شده است و
می توان آن را در 12 تا 15 ماهگی زیر جلد تزریق کرد مگر در مواقعی که بیماری در مناطق شایع باشد که در این صورت می توان در نه ماهگی تزریق نمود .

چون ویروس واکسن در اثر نور و حرارت از بین می رود بنابراین واکسن را باید قبل از مصرف در یخچال و دور از نور نگهداری نمود و در هنگام مصرف زیر جلد تزریق کرد . تحقیقات نشان داده است که تزریق یک نوبت واکسن سرخچه کافی است و بعد از تزریق در 98% موارد پادتن ضد سرخچه در خون کودکی که واکسن زده است بوجود می آید . دومین تزریق واکسن سرخچه توام با سرخک و اوریون در 4 تا 6 سالگی توصیه می شود به کودکان که دومین تزریق انجام نشده است در بین 6 تا 12 سالگی می توان تزریق کرد .

واکسن سرخچه را به خانم های باردار نباید تزریق کرد زیرا امکان ابتلای جنین آنها وجود دارد همچنین به کودکانی که دچار تب حاد عفونی هستند یا به کودکانی که دچار اختلال ایمنی هستند یا داروهایی مصرف
می کنند که دفاع بدن آنها را کم می کند نباید تزریق کرد.

بعد از تزریق واکسن سرخچه به کودکان معمولاً عوارضی رخ نخواهد داد ولی ممکن است تزریق واکسن موجب بثورات ، بزرگی غدد لنفاوی و درد مفاصل
( مخصوصاً در دختران جوان ) گردد . تزریق واکسن به ندرت ممکن است موجب بی حسی موقتی زودگذر در دست و بازوها که درشب و به مدت یک ساعت طول می کشد یا درد مفاصل زانو و تورم مفصل بوجود آید که چندین هفته ادامه خواهد یافت و سپس خود به خود از بین می رود .